अमेरिका । प्लानेटरी विज्ञानका अघिल्लो दशकका सबैभन्दा विवादास्पद र चासो उठाउने अनुसन्धानहरु मध्ये एक थियो: मंगल ग्रहको दक्षिण ध्रुवको मुनि सम्भावित तरल पानीको तलाउको अस्तित्व।

२०१८ मा युरोपियन स्पेस एजेन्सी (ईशा) को मङ्गल एक्सप्रेस यानले यो अवलोकन गरेपछि, एक अनौठो रडार सिग्नलको पहिचान गरिएको थियो, जसले जीवनको सम्भावना र भविष्यमा मानव मिशनका लागि पानीको स्रोतको आशा उत्पन्न गर्यो।

बिज्ञापन

तर अब, यो ऐतिहासिक अनुसन्धानको पृष्ठभूमिमा नयाँ चुनौती आएको छ। नासाको मङ्गल रीकनसेंस आर्बिटर (एआरओ) द्वारा प्रयोग गरिएको नयाँ रडार प्रविधिले मंगल ग्रहको सतह मुनिको गहिराइमा धेरै स्पष्ट र विस्तृत दृष्टिकोण प्रदान गरेको छ, र यसले पुरानो सिग्नलको व्याख्यामा शंका उत्पन्न गरेको छ।

वैज्ञानिकहरूले भनेका छन् कि पुरानो रडार सिग्नल सम्भवत: पानीको तलाउको संकेत होइन, बरु मङ्गल ग्रहको माटो या ढुंगा भएको ठाउँको रिफ्लेक्सन मात्र हुन सक्छ।

२०१८ मा पत्ता लगाइएको रडार सिग्नल, मंगल एक्सप्रेसको मङ्गल एडभान्सड रडार फॉर सबसर्फेस एन्ड आयोनोस्फेरिक साउन्डिङ (मार्सिस) यन्त्र द्वारा अनौठो रुपमा रिफ्लेक्ट भएको थियो।

यस रिफ्लेक्शनलाई तरल बाइनी पानीको तलाउको संकेतको रूपमा व्याख्या गरिएको थियो। तर यस व्याख्यामा सन्देह व्यक्त गरिएको छ किनकि पुरानो रडार अध्ययन सीमित थियो र कुनै क्रस-भेरिफिकेशन छैन।

नासाको शरद (स्यालो रडार ) उपकरणले पहिले यसै क्षेत्रको अध्ययन गरेको थियो, तर त्यसले त्यस्तो कुनै संकेत देखाएको थिएन। पछिल्लो अनुसन्धानमा, शरद टिमले एउटा विशेष प्राविधिक प्रक्रिया अपनाए—“भेरी लार्ज रोल”-जो १२० डिग्री घुमाएर रडार सिग्नलको शक्ति बढाउँछ र यसले गहिराइमा पहुँच पुर्याउँछ। यस नयाँ तरिकाले प्राप्त गरिएको डेटा केही रहस्यमय थियो—तिनीहरूले देखाए कि रडार सिग्नल २०१८ मा पाइएकोभन्दा निकै कमजोर थियो। अर्को स्क्यानले पूर्णतया कुनै सिग्नल देखाएन।

यस इनकन्सिसटेन्सीका कारण, वैज्ञानिकहरूले अब विश्वास गर्न थालेका छन् कि सिग्नल तरल पानीबाट होइन, मङ्गल ग्रहको माटोको एक समतल स्थानबाट आऊन सक्दछ, जुन सम्भवतः ज्वालामुखी ढुंगा हुन सक्छ। शरद टिमका प्रमुख लेखक गारेथ मोर्गनले भने, “यो नयाँ डाटा यस बहसलाई टुङ्ग्याउने छैन, तर यसले तरल पानीको तलाउको अवधारणालाई समर्थन गर्नु निकै गाह्रो बनाउँछ।”

यस बीचमा, मङ्गल ग्रहको दक्षिण ध्रुवको तलाउको बारेमा उठेका शंका र अनिश्चितताबीच वैज्ञानिकहरूले मङ्गल ग्रहका अन्य क्षेत्रहरूको अध्ययनमा ध्यान केन्द्रित गरेका छन्, जहाँ पानीको बरफ बढी पहुँच योग्य र भविष्यका मानव अन्वेषणका लागि महत्त्वपूर्ण हुन सक्छ। नासाको सबसर्फेस वाटर आइस म्यापिङ (स्वीम) इनिशियेटिभले २० वर्षको डाटा संकलन गरी मङ्गल ग्रहको उत्तरी गोलार्धमा सतहमुनि पानीको बरफको पहिचान गरिरहेको छ।

×

❮

❯