काठमाडौं । अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले इरानलाई विश्वकै एक प्रमुख कच्चा तेल व्यापार मार्ग, होर्मुज स्ट्रेट बन्द गर्नबाट रोक्न चीनसँगै आग्रह गरेका छन् । 

“म बेइजिङस्थित चिनियाँ सरकारलाई यसबारे कुरा गर्न आग्रह गर्छु । उनीहरू आफैँ पनि तेलका लागि होर्मुज स्ट्रेटमा धेरै नै निर्भर छन्,” उनले फक्स न्यूजसँगको अन्तर्वार्तामा भने । 

बिज्ञापन

चीन इरानको सबैभन्दा ठूलो तेल ग्राहक हो । चीनले इस्लामिक गणतन्त्रसँग राम्रो सम्बन्ध राख्दै आएको सीएनबीसीले जनाएको छ ।

अमेरिकाले शनिबार इरानका तीन प्रमुख आणविकस्थलमा आक्रमण गरेपछि इरानी विदेशमन्त्रीले आइतबार बिहान देशको सार्वभौमसत्ता रक्षा गर्न सबै विकल्पहरू खुला राखिएको चेतावनी दिएका थिए ।

इरानी सरकारी सञ्चारमाध्यमका अनुसार इरानी संसद्ले होर्मुज स्ट्रेट बन्द गर्ने प्रस्तावमा समर्थन जनाएको छ । तर, यस्तो निर्णय संसद्ले मात्रै गर्न सक्दैन । अन्तिम निर्णय इरानको राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्ले गर्छ । 

इरान र ओमानबीचको द्वन्द्वका कारण होर्मुज स्ट्रेटमा अवरुद्ध हुने अवस्था आए विश्व अर्थतन्त्रका लागि गम्भीर असर पार्ने चेतावनी विश्लेषकहरूले दिएका छन् ।

२० प्रतिशत विश्वको तेल आपूर्ति यही मार्गबाट

अमेरिकी ऊर्जा सूचना प्रशासन (ईआईए)का अनुसार, सन् २०२४ मा होर्मुज स्ट्रेट हुँदै दैनिक २० मिलियन ब्यारेल कच्चा तेल अर्थात् विश्वको कुल तेल खपतको २० प्रतिशत प्रवाहित भएको थियो ।

गोल्डम्यान स्याक्स र परामर्शदाता संस्था रेपिडान इनर्जीका अनुसार यदि, होर्मुज स्ट्रेट लामो समयसम्म बन्द भयो भने तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुग्नसक्छ ।

जेपी मोर्गनका विश्लेषकहरू इरानले होर्मुज बन्द गर्ने सम्भावना कम रहेको बताउँछन् । अमेरिकाले यस्तो कदमलाई युद्धको घोषणाको रूपमा लिनसक्ने भएकाले इरानले यो कदम नउठाउने उनीहरूको तर्क छ । 

विदेशमन्त्री रुबियोले इरानले होर्मुज स्ट्रेट बन्द गर्नु ‘आर्थिक आत्महत्या’ सरह हुने टिप्पणी गरेका छन् । 

इरानको तेलमा चीनको निर्भरता 

इरान ओपेकको तेस्रो ठूलो तेल उत्पादक हो, जसको दैनिक उत्पादन ३.३ मिलियन ब्यारेल रहेको छ । केप्लरको तथ्यांक अनुसार पछिल्लो महिनामा इरानले १.८४ मिलियन ब्यारेल प्रतिदिन निर्यात गरेको थियो । यसको अधिकांश भाग चीनलाई बिक्री गरिएको थियो । 

केप्लरका अनुसार चीनले समुद्री मार्ग हुँदै आयात गर्ने कच्चा तेलमध्ये करिब आधा फारसी खाडीबाट आउँछ । 

“यदि स्ट्रेट बन्द गरियो भने त्यो आत्मघाती निर्णय हुनेछ । त्यसले चीनतर्फको निर्यात प्रवाह बन्द गरिदिन्छ, जसले इरानको प्रमुख राजस्व स्रोतमा ठूलो असर पार्नेछ,” केप्लरका प्रमुख तेल विश्लेषक म्याट स्मिथले सीएनबीसीसँग भने ।

अमेरिकासँग छन् विकल्प 

विदेशमन्त्री रुबियोले इरानले स्ट्रेट बन्द गर्ने प्रयास गरे अमेरिका त्यसको सामना गर्न सक्षम रहेको बताएका छन् । 

“यसले हाम्रोभन्दा अरू देशहरूको अर्थतन्त्रमा अझ गहिरो असर पार्नेछ,” उनले भने । यो एउटा ठूलो विषय बन्न सक्ने र यसको असर अमेरिकामात्रै नभएर अरू देशहरूमा पर्नेछ । 

सैन्य तयारी र चेतावनी

अमेरिकी नौसेनाको पाँचौं फ्लिट बहराइनमा तैनाथ छ । यसले फारसी खाडीमा समुद्री सुरक्षाको जिम्मा पाएको छ । तेल बजारका सहभागीहरू अमेरिकाले होर्मुज स्ट्रेटमा इरानको कुनै पनि अवरोध प्रयास तुरुन्तै सामना गर्ने बताउँछन् । 

तर, केही विश्लेषकहरूले बजारले वास्तविक जोखिमलाई कम आँकेको चेतावनी दिएका छन् ।

“हाम्रो मूल्यांकनमा इरानले शिपिङलाई बजारले सोचेभन्दा लामो समयसम्म रोक्न सक्छ,” रेपिडान इनर्जीका संस्थापक तथा पूर्वराष्ट्रपति जर्ज डब्ल्यू बुशका ऊर्जा सल्लाहकार बब म्याकनलीले भने ।

उनले थपे, “यो समस्या केही घण्टा वा दिनमा समाधान हुने विश्वास गर्नु बजारको भ्रम हुनसक्छ । अमेरिकी नौसेनाले अन्ततः जित्नेछ, तर प्रक्रिया सहज हुनेछैन ।”

अमेरिकाद्वारा चीनलाई होर्मुज स्ट्रेटको सुरक्षाका लागि आग्रह
अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले चीनलाई विश्वको एक प्रमुख कच्चा तेल व्यापार मार्ग होर्मुज स्ट्रेट बन्द हुनबाट रोक्न आग्रह गरेका छन्। रुबियोले चीनलाई यस विषयमा इरानसँग कुरा गर्न भनेका छन् किनभने चीन आफैँ पनि तेल आपूर्तिका लागि होर्मुज स्ट्रेटमा धेरै निर्भर छ।

चीन र इरानको सम्बन्ध
चीन इरानको सबैभन्दा ठूलो तेल ग्राहक हो र इस्लामिक गणतन्त्रसँग राम्रो सम्बन्ध राख्छ। इरान, ओपेकको तेस्रो ठूलो तेल उत्पादक हो जसको दैनिक उत्पादन ३.३ मिलियन ब्यारेल छ। यसमध्ये, पछिल्लो महिनामा इरानले दैनिक १.८४ मिलियन ब्यारेल तेल निर्यात गरेको थियो, जसको अधिकांश हिस्सा चीनलाई बिक्री गरिएको थियो।

होर्मुज स्ट्रेटको महत्त्व
अमेरिकी ऊर्जा सूचना प्रशासन (EIA) का अनुसार सन् २०२४ मा होर्मुज स्ट्रेट हुँदै दैनिक २० मिलियन ब्यारेल कच्चा तेल अर्थात् विश्वको कुल तेल खपतको २० प्रतिशत प्रवाहित भएको थियो। विश्लेषकहरूले इरान र ओमानबीचको द्वन्द्वका कारण होर्मुज स्ट्रेटमा अवरोध आए विश्व अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर पर्ने चेतावनी दिएका छन्। गोल्डम्यान स्याक्स र रेपिडान इनर्जीका अनुसार यदि होर्मुज स्ट्रेट लामो समयसम्म बन्द भयो भने तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुग्न सक्छ।

इरानको चेतावनी र अमेरिकी प्रतिक्रिया
अमेरिकाले शनिबार इरानका तीन प्रमुख आणविकस्थलमा आक्रमण गरेपछि इरानी विदेशमन्त्रीले आइतबार बिहान देशको सार्वभौमसत्ता रक्षा गर्न सबै विकल्पहरू खुला राखिएको चेतावनी दिएका थिए। इरानी सरकारी सञ्चारमाध्यमका अनुसार इरानी संसदले होर्मुज स्ट्रेट बन्द गर्ने प्रस्तावमा समर्थन जनाएको छ। तर, यस्तो निर्णय संसदले मात्रै गर्न सक्दैन, अन्तिम निर्णय इरानको राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्ले गर्छ।

विदेशमन्त्री रुबियोले इरानले होर्मुज स्ट्रेट बन्द गर्नु ‘आर्थिक आत्महत्या’ सरह हुने टिप्पणी गरेका छन्। उहाँले इरानको तेल निर्यातको अधिकांश हिस्सा चीनमा निर्भर रहेको र स्ट्रेट बन्द गर्दा चीनतर्फको निर्यात प्रवाह रोकिने तथा इरानको प्रमुख राजस्व स्रोतमा ठूलो असर पर्ने बताउनुभयो।

अमेरिकाका विकल्प र सैन्य तयारी
रुबियोले इरानले स्ट्रेट बन्द गर्ने प्रयास गरे अमेरिका त्यसको सामना गर्न सक्षम रहेको बताएका छन्। अमेरिकी नौसेनाको पाँचौं फ्लिट बहराइनमा तैनाथ छ र यसले फारसी खाडीमा समुद्री सुरक्षाको जिम्मा पाएको छ। तेल बजारका सहभागीहरू अमेरिकाले होर्मुज स्ट्रेटमा इरानको कुनै पनि अवरोध प्रयास तुरुन्तै सामना गर्ने बताउँछन्।

तर, केही विश्लेषकहरूले बजारले वास्तविक जोखिमलाई कम आँकेको चेतावनी दिएका छन्। रेपिडान इनर्जीका संस्थापक बब म्याकनलीले इरानले शिपिङलाई बजारले सोचेभन्दा लामो समयसम्म रोक्न सक्ने र अमेरिकी नौसेनाले अन्ततः जित्ने भए पनि प्रक्रिया सहज नहुने बताएका छन्।

×

❮

❯